Ngân hàng Trung ương Nhật Bản nâng lãi suất lên mức cao nhất 30 năm

BOJ tiếp tục bình thường hóa chính sách tiền tệ

Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) hôm thứ Sáu đã quyết định nâng lãi suất chính sách thêm 25 điểm cơ bản lên 0,75%, đánh dấu mức cao nhất trong vòng ba thập kỷ. Quyết định này phù hợp với kỳ vọng của giới phân tích và là bước đi tiếp theo trong tiến trình bình thường hóa chính sách tiền tệ kéo dài của Nhật Bản, sau nhiều năm duy trì lãi suất cực thấp.

BOJ cho biết động thái tăng lãi suất diễn ra trong bối cảnh lạm phát tiếp tục duy trì trên mức mục tiêu 2% trong thời gian dài, bất chấp những dấu hiệu suy yếu của nền kinh tế.

Lãi suất danh nghĩa tăng, nhưng chính sách vẫn mang tính nới lỏng

Dù nâng lãi suất lên 0,75%, Ngân hàng Trung ương Nhật Bản nhấn mạnh rằng lãi suất thực tế vẫn ở mức “âm đáng kể”, do lạm phát duy trì cao hơn chi phí vốn. BOJ khẳng định các điều kiện tài chính nhìn chung vẫn nới lỏng và sẽ tiếp tục hỗ trợ hoạt động kinh tế.

Kể từ năm ngoái, Nhật Bản đã chính thức chấm dứt chế độ lãi suất âm – chính sách được áp dụng từ năm 2016 và từng là duy nhất trên thế giới. Tuy nhiên, BOJ liên tục nhấn mạnh cách tiếp cận tăng lãi suất thận trọng, từng bước, nhằm tránh gây cú sốc cho nền kinh tế vốn đang đối mặt nhiều thách thức.

Lạm phát kéo dài, tiền lương thực tế chịu áp lực

Theo BOJ, lạm phát cơ bản tiếp tục tăng ở mức vừa phải, trong khi các doanh nghiệp ngày càng chuyển chi phí lao động tăng cao sang giá bán. Ngân hàng trung ương Nhật Bản nhận định khả năng rất lớn các doanh nghiệp sẽ tiếp tục tăng lương trong năm tới, nối tiếp đợt tăng mạnh trong năm 2025, qua đó tạo ra “chu kỳ tích cực” giữa tiền lương và giá cả.

Dữ liệu mới nhất cho thấy lạm phát tại Nhật Bản đã vượt mục tiêu 2% trong 44 tháng liên tiếp, với chỉ số giá tiêu dùng tăng 2,9% trong tháng 11. Tuy nhiên, mặt trái của lạm phát kéo dài là tiền lương thực tế đã giảm trong 10 tháng liên tiếp, làm xói mòn sức mua của người dân và gia tăng áp lực chi phí sinh hoạt.

Rủi ro suy thoái và gánh nặng nợ công

Việc tăng lãi suất diễn ra trong bối cảnh kinh tế Nhật Bản đang cho thấy dấu hiệu suy yếu. Số liệu GDP điều chỉnh cho quý III cho thấy nền kinh tế suy giảm 0,6% so với quý trước và giảm 2,3% so với cùng kỳ năm ngoái, mức giảm sâu hơn so với ước tính ban đầu.

Bên cạnh đó, lợi suất trái phiếu chính phủ Nhật Bản đang ở mức cao nhất trong nhiều thập kỷ, làm gia tăng chi phí vay nợ cho chính phủ. Nhật Bản hiện là nền kinh tế lớn thứ hai châu Á nhưng cũng là quốc gia có tỷ lệ nợ công trên GDP cao nhất thế giới, ở mức gần 230% theo số liệu của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF).

Đồng yên yếu và áp lực chính sách

Kể từ tháng 11, đồng yên giao dịch quanh ngưỡng 154–157 yên/USD, suy yếu hơn 2,5% kể từ khi Thủ tướng Sanae Takaichi – người được xem là ủng hộ chính sách tiền tệ nới lỏng – nhậm chức vào tháng 10.

Theo các chuyên gia, sự suy yếu của đồng yên và áp lực chi phí sinh hoạt gia tăng đã buộc chính phủ Nhật Bản phải chấp nhận lập trường thắt chặt tiền tệ hơn, dù trước đó bà Takaichi từng phản đối việc tăng lãi suất.

Triển vọng lãi suất và những bất đồng tiềm ẩn

Ông Shigeto Nagai, Trưởng bộ phận Kinh tế Nhật Bản tại Oxford Economics, cho rằng BOJ có khả năng tăng lãi suất thêm một lần nữa vào giữa năm 2026, đưa lãi suất chính sách lên khoảng 1% – mức được xem là lãi suất cuối kỳ.

Tuy nhiên, Thống đốc BOJ Kazuo Ueda thừa nhận việc xác định lãi suất trung tính là rất khó, khi ngân hàng trung ương dự báo mức này có thể dao động từ 1% đến 2,5%. Ông Nagai cảnh báo rằng việc tiếp tục tăng lãi suất có thể gây ra mâu thuẫn chính trị nếu lạm phát giảm về gần 2% trong nửa đầu năm 2026.

Chính phủ Nhật Bản song song kích thích kinh tế

Trong bối cảnh kinh tế tăng trưởng chậm lại, nội các Nhật Bản hồi tháng 11 đã thông qua gói kích thích trị giá 21,3 nghìn tỷ yên (tương đương 135,5 tỷ USD) nhằm hỗ trợ người tiêu dùng và thúc đẩy nền kinh tế.

Sự kết hợp giữa thắt chặt tiền tệ thận trọng và kích thích tài khóa mạnh mẽ phản ánh nỗ lực cân bằng khó khăn của Nhật Bản trong việc kiểm soát lạm phát, bảo vệ tăng trưởng và ổn định tài chính dài hạn.