Cây mâm sôi là cây gì?

Cây mâm xôi có tác dụng gì? các tác dụng của quả mâm xôi

Trong những năm gần đây, cây mâm xôi (hay còn gọi là phúc bồn tử) ngày càng được quan tâm nhờ giá trị dinh dưỡng cao và nhiều lợi ích đối với sức khỏe. Không chỉ được sử dụng phổ biến trong y học hiện đại, mâm xôi còn là vị thuốc quen thuộc trong Đông y, đặc biệt liên quan đến chức năng thận, sinh lý và sức đề kháng.

Vậy cây mâm xôi có tác dụng gì, sử dụng ra sao để an toàn và hiệu quả? Bài viết dưới đây sẽ phân tích chi tiết dựa trên các nghiên cứu khoa học và y học cổ truyền.

1. Cây mâm xôi là gì?

Cây mâm xôi (phúc bồn tử) có tên khoa học là Rubus alceaefolius Poir. (R. moluccanus L), thuộc họ Hoa hồng (Rosaceae). Cây có nguồn gốc từ châu Âu, châu Mỹ và châu Á, sau đó được trồng rộng rãi tại các vùng ôn đới trên thế giới.

Tại Việt Nam, cây mâm xôi mọc nhiều ở vùng núi, rừng thưa và ven đường, phổ biến ở miền Bắc hơn miền Nam. Quả, cành, lá và rễ mâm xôi đều có thể dùng làm thuốc, trong đó quả là bộ phận được sử dụng nhiều nhất.

Theo phân tích dinh dưỡng, trong 123 g quả mâm xôi chứa:

• 64 calo
• 14,7 g carbohydrate
• 8 g chất xơ
• 1,5 g protein
• 0,8 g chất béo
• Vitamin C: 54% RDI
• Mangan: 41% RDI
• Vitamin K: 12% RDI
• Magie: 7% RDI
• Vitamin E: 5% RDI

Ngoài ra, mâm xôi còn chứa vitamin A, B1, B2, B6, canxi, phospho, kali, sắt, kẽm và tanin trong lá.

2. Cây mâm xôi có tác dụng theo Y học hiện đại

Giảm cân

Quả mâm xôi rất ít calo, giàu chất xơ và hơn 85% là nước, giúp tạo cảm giác no lâu. Lượng đường trong mâm xôi thấp hơn nhiều so với các loại trái cây phổ biến khác, hỗ trợ kiểm soát cân nặng hiệu quả.

Chống oxy hóa mạnh

Mâm xôi chứa vitamin C, quercetin và acid ellagic – các chất chống oxy hóa giúp giảm viêm, hạn chế tổn thương tế bào và giảm nguy cơ bệnh mạn tính như tim mạch, béo phì và ung thư.

Kiểm soát bệnh tiểu đường

Nhờ hàm lượng chất xơ cao và lượng carbohydrate hấp thu thấp, quả mâm xôi giúp ổn định đường huyết, cải thiện độ nhạy insulin và hạn chế tăng đường huyết sau ăn.

Ngăn ngừa ung thư

Các nghiên cứu trong ống nghiệm cho thấy chiết xuất mâm xôi có thể ức chế và tiêu diệt tế bào ung thư ở dạ dày, ruột kết, vú, buồng trứng và tuyến tiền liệt. Hợp chất Sanguiin H-6 được ghi nhận có khả năng phá hủy tế bào ung thư.

Cải thiện sức khỏe não bộ

Flavonoid trong mâm xôi giúp giảm stress oxy hóa, cải thiện trí nhớ, khả năng tập trung và hỗ trợ phòng ngừa Alzheimer, Parkinson.

Cải thiện bệnh viêm khớp

Mâm xôi có tác dụng chống viêm nhờ ức chế enzyme COX-2, từ đó giúp giảm đau, sưng và tổn thương khớp.

Chống lão hóa

Hàm lượng vitamin C cao hỗ trợ sản sinh collagen, làm chậm quá trình lão hóa da và cải thiện sức khỏe vận động ở người lớn tuổi.

Tăng cường sức đề kháng

Chỉ một cốc mâm xôi đã cung cấp hơn 50% nhu cầu vitamin C mỗi ngày, giúp nâng cao hệ miễn dịch và bảo vệ cơ thể khỏi bệnh tật.

Cải thiện sức khỏe tiêu hóa

Chất xơ hòa tan, không hòa tan và prebiotics trong mâm xôi giúp nuôi dưỡng lợi khuẩn đường ruột, giảm táo bón và cải thiện hệ tiêu hóa.

3. Cây mâm xôi theo Y học cổ truyền

Theo Đông y, mâm xôi có vị ngọt nhạt, tính bình, quy vào kinh can và vị. Công dụng chính gồm:

• Hoạt huyết, tiêu viêm, thanh nhiệt
• Bổ thận, tráng dương, ích tinh
• Giữ tinh khí, tăng cường sinh lực

4. Cách sử dụng quả mâm xôi an toàn, hiệu quả

• Nên dùng quả tươi trong 1–2 ngày sau khi mua
• Bảo quản lạnh, tránh quả dập, mốc
• Có thể dùng quả đông lạnh, mứt, thạch hoặc ngâm rượu
• Liều dùng khuyến nghị: quả 10–30 g/ngày, cành lá 30–40 g/ngày

Có thể kết hợp mâm xôi trong sinh tố, sữa chua, salad, yến mạch, nước sốt hoặc món tráng miệng.

5. Một số bài thuốc từ cây mâm xôi

Cây mâm xôi được dùng trong nhiều bài thuốc Đông y trị:

• Viêm gan, sưng gan, viêm tuyến vú
• Viêm loét miệng
• Thận hư, tiểu nhiều, di tinh, liệt dương
• Suy giảm ham muốn tình dục
• Mộng tinh, xuất tinh sớm

Các bài thuốc thường kết hợp mâm xôi với ba kích, thỏ ty tử, kỷ tử, nhục quế, hải sâm… theo từng thể bệnh cụ thể.

6. Lưu ý khi sử dụng cây mâm xôi

• Tránh dùng nếu dị ứng hoặc không dung nạp
• Rửa sạch, loại bỏ quả hư hỏng trước khi sử dụng
• Tham khảo ý kiến bác sĩ nếu dùng làm thuốc lâu dài hoặc kết hợp điều trị bệnh

Với thành phần dinh dưỡng phong phú và nhiều bằng chứng khoa học, cây mâm xôi mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, từ hỗ trợ tiêu hóa, kiểm soát đường huyết đến tăng cường sinh lực và phòng bệnh mạn tính. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả tối ưu, cần sử dụng đúng cách và liều lượng phù hợp.

Một số câu hỏi về cây mâm sôi