OpenAI đang trở nên “quá lớn để sụp đổ” – hay đang tiến rất gần một cuộc khủng hoảng hệ thống?

OpenAI: từ phòng thí nghiệm lý tưởng đến đế chế “quá lớn để sụp đổ”

Bạn khó có thể tưởng tượng OpenAI đang gặp rắc rối lớn đến mức nào. Trong vài năm ngắn ngủi, công ty từng được giới thiệu là một phòng thí nghiệm AI phi lợi nhuận, khiêm tốn và hướng tới lợi ích nhân loại đã chuyển mình thành một đế chế công nghệ khổng lồ: đa dạng hóa sản phẩm vượt xa chatbot, mở rộng sang trình duyệt, thiết bị, nền tảng nội dung, mạng xã hội; ký các thỏa thuận quy mô lớn với Nvidia, Oracle, Broadcom, AMD, Amazon; và tham gia sâu vào các hợp đồng chính phủ, bao gồm cả Bộ Quốc phòng Mỹ.

Theo nhiều báo cáo, OpenAI hiện được định giá khoảng 500 tỷ USD, với viễn cảnh IPO ở mức 1.000 tỷ USD trong giai đoạn 2026–2027 sau khi hoàn tất tái cấu trúc thành doanh nghiệp vì lợi nhuận. Mục tiêu không che giấu: trở nên “quá lớn để thất bại”.

Góc nhìn này cho rằng CEO Sam Altman đang đan xen ảnh hưởng của OpenAI vào mọi tầng lớp kinh tế – từ người tiêu dùng, doanh nghiệp đến chính phủ – để ngay cả khi bong bóng AI xì hơi hoặc lợi nhuận không đủ bù chi phí trung tâm dữ liệu, hệ sinh thái đó vẫn buộc phải được cứu vãn.

Phố Wall, AI và sự lạc quan không đồng đều của giới kinh tế

Nhà kinh tế Tyler Cowen từng lập luận rằng, ngay cả khi AI không mang lại lợi nhuận như kỳ vọng, việc ngành này trở thành động cơ tăng trưởng cuối cùng của kinh tế Mỹ vẫn là điều “hoàn toàn hợp lý”. Trong bối cảnh Nvidia có giá trị vốn hóa tiệm cận GDP của các nền kinh tế lớn, hay OpenAI lỗ tới 12 tỷ USD chỉ trong một quý, Cowen cho rằng đây không nhất thiết là dấu hiệu của bong bóng, mà là cách nước Mỹ biến thời điểm tồi tệ thành cơ hội.

Ngược lại, Noah Smith – vốn là người lạc quan về công nghệ – gần đây tỏ ra bi quan hơn, cho rằng “bữa tiệc hậu Thế chiến II đã kết thúc”. Hai quan điểm trái chiều này phản ánh một thực tế: không ai thực sự biết nền kinh tế Mỹ sẽ đi về đâu với khoản đầu tư khổng lồ vào AI.

OpenAI có thể gây rủi ro hệ thống?

Trong bài viết gây tranh cãi trên Wall Street Journal – “Liệu OpenAI có đang trở nên quá lớn để sụp đổ?” – Tim Higgins lập luận rằng sự sụp đổ của OpenAI có thể tạo ra rủi ro mang tính hệ thống cho nền kinh tế Mỹ.

Lý do rất rõ ràng: tăng trưởng GDP và chỉ số chứng khoán Mỹ ngày càng phụ thuộc vào một nhóm nhỏ các công ty công nghệ lớn. OpenAI có thỏa thuận với nhiều công ty trong nhóm này, tổng giá trị liên quan lên tới hơn 1.000 tỷ USD. Nếu OpenAI – biểu tượng của AI tạo sinh – thất bại, niềm tin của nhà đầu tư vào toàn bộ lĩnh vực có thể sụp đổ, kéo theo một “mùa đông AI” thực sự.

Sự tương đồng với khủng hoảng tài chính 2008 nằm ở chỗ: không chỉ “quá lớn để sụp đổ”, mà còn quá liên kết để được phép sụp đổ.

Bốn lý do cho thấy OpenAI đang gặp rắc rối lớn hơn bạn nghĩ

1. Google và DeepMind: đối thủ được chuẩn bị tốt nhất

Sau cú trượt chân ban đầu, Google DeepMind đã bao phủ gần như toàn bộ chuỗi giá trị AI: mô hình, tác nhân, đa phương thức, mã nguồn mở, dữ liệu, phần cứng, điện toán đám mây và hệ sinh thái người dùng khổng lồ. Với 650 triệu người dùng AI hàng tháng và doanh thu hơn 100 tỷ USD/quý, Google có đủ sức giữ giá thấp và bóp nghẹt biên lợi nhuận của OpenAI – vốn phụ thuộc chủ yếu vào ChatGPT.

2. Anthropic đang chiếm lĩnh thị trường doanh nghiệp

Theo Menlo Ventures, OpenAI đã mất vị trí dẫn đầu AI doanh nghiệp vào tay Anthropic. Thị phần sử dụng trong doanh nghiệp của OpenAI giảm từ 50% xuống còn 25%, trong khi Anthropic vươn lên 32%. Đặc biệt, trong lĩnh vực lập trình – ứng dụng “sát thương” nhất của AI – Claude đang được doanh nghiệp ưa chuộng hơn GPT.

Về dài hạn, mất thị phần B2B là rủi ro sống còn, bởi AI chỉ thực sự trở thành ngành trăm tỷ USD khi được nhúng sâu vào doanh nghiệp, không phải khi bán gói 20 USD/tháng cho người dùng cá nhân.

3. Vấn đề niềm tin xoay quanh Sam Altman

Những tiết lộ từ vụ kiện của Elon Musk và lời khai của các đồng sáng lập cho thấy mâu thuẫn nghiêm trọng về phong cách lãnh đạo của Altman. Các cáo buộc về thiếu nhất quán, thao túng và xa rời sứ mệnh ban đầu đã làm xói mòn niềm tin nội bộ – yếu tố đặc biệt nguy hiểm trong một ngành đòi hỏi hợp tác dài hạn và đầu tư khổng lồ.

4. Khó chịu với những câu hỏi khó

Phản ứng gay gắt của Altman trước câu hỏi hoàn toàn hợp lý về việc làm sao một công ty doanh thu khoảng 13 tỷ USD có thể cam kết chi tiêu tới 1,4 nghìn tỷ USD cho hạ tầng đã làm dấy lên lo ngại. Doanh thu tăng nhanh là sự thật, nhưng khoản lỗ 12 tỷ USD/quý cũng là sự thật – và thị trường không thể mãi bỏ qua phép toán này.

OpenAI sẽ được cứu – hay phải trả giá?

OpenAI có thể đã đủ lớn để buộc hệ thống phải cứu vãn nếu khủng hoảng xảy ra. Nhưng “được cứu” không đồng nghĩa với “thành công”. Cuộc đua AI đang bước sang giai đoạn khắc nghiệt hơn, nơi hiệu quả kinh tế, niềm tin và quản trị quan trọng không kém đột phá công nghệ.

Câu hỏi không chỉ là OpenAI có sụp đổ hay không, mà là: nếu nó không sụp đổ, cái giá mà thị trường và xã hội phải trả sẽ là bao nhiêu?